Stan “the man” Bowles, o καλτ σταρ της Q.P.R.

O Bowles αποθέωνεται από τους οπαδούς της QPR

 

Πριν από λίγες μέρες μας αποχαιρέτησε ο 75χρονος Stan Bowles (1948-2024) μετά από πολύχρονη μάχη με το αλτσχάιμερ. Ο Stan “the man” υπήρξε από τις πλέον καλτ φιγούρες του αγγλικού ποδοσφαίρου των 70'ς: γυναικάς, πότης, μόνιμος θαμώνας των μπαρ και αθεράπευτος τζογαδόρος· στις 750.000 λίρες υπολογίζεται η συνολική χασούρα του από στοιχήματα στη διάρκεια της καριέρας του. Σπουδαίος μεσοεπιθετικός, αριστερόποδαρος, δεξιοτέχνης στην εκτέλεση φάουλ και πέναλτι, τα οποία ήξερε να κερδίζει ξεγελώντας τους διαιτητές. Γνώρισε επιτυχίες, χρίστηκε διεθνής, αλλά σπατάλησε το ταλέντο του και δεν πήρε τους τίτλους που θα μπορούσε. Υπήρξε μέλος δυο κορυφαίων ομάδων: της Manchester City το 1967-1970 και της Nottingham Forest το 1979-80, αλλά αντίκριζε τους συμπαίκτες του να πανηγυρίζουν και να σηκώνουν τα τρόπαια είτε από την εξέδρα είτε από την τηλεόραση κάποιας παμπ.

Stan Bowles (1948-2024)

Μόνο με την Queens Park Rangers γνώρισε την αποθέωση. Θεωρείται ακόμα από τους οπαδούς της ο κορυφαίος παίκτης της ομάδας όλων των εποχών. Ίσως, οι παίκτες και οι φίλαθλοι της ΑΕΚ τον θυμούνται από τις δυο αναμετρήσεις της ομάδας τους με την Κ.Π. Ρέιντζερς για τα προημιτελικά του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ που διεξήχθηκαν τον Μάρτη του 1977. Στο πρώτο ματς στο Loftus Road, σαν και σήμερα 2 Μαρτίου, ο Bowles ήταν ο καλύτερος του γηπέδου, οδηγώντας την ομάδα του σε ένα εμφατικό 3-0. Στη ρεβάνς η επίσης σπουδαία ΑΕΚ πήρε την πρόκριση στα πέναλτι, για να αποκλειστεί στα ημιτελικά από την μεγάλη Γιουβέντους του Τραπατόνι και των έντεκα διεθνών. Ήταν η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή πορεία στην ιστορία και των δύο ομάδων.

Ας θυμηθούμε τα κλέη και τα πάθη του απίθανού αυτού παίκτη.

 

Στη Man. City (όρθιος στην μέση δίπλα στον τερματοφύλακα) με τα τρόπαια της ομάδας.

Το ξεκίνημα (1967-1972)

Γεννημένος το 1948 σε μια γειτονιά κοντά στο κέντρο του Μάντσεστερ, ο Σταν εντάχθηκε από μικρός στη City, με την οποία έκανε εντυπωσιακό ντεμπούτο το 1967. Σκόραρε στα δύο πρώτα ματς που έπαιξε, έπαιξε και σε άλλα δύο, μα με την άφιξη του έμπειρου Francis Lee παραγκωνίστηκε. Ταυτόχρονα ξεκίνησε τις εξωγηπεδικές ασωτίες, αδιαφορούσε στις προπονήσεις, με αποτέλεσμα την τριετία 1967-1970 που ανήκε στους “πολίτες” να παίξει μόλις σε 17 ματς της Λίγκας. Ενώ η φοβερή Σίτυ των Mike Summerbee, Colin Bell, Francis Lee, Joe Corrigan, Willie Donachie, Ian Bowyer κλπ, κατακτούσε τα πάντα: πρωτάθλημα και Charity Shield 1968, FA Cup 1969, League Cup και Κύπελλο Κυπελλούχων 1970, ο ίδιος βρισκόταν μεταξύ πάγκου και εξέδρας. 

Με τη φανέλα της Carlisle Utd. (1971-72)

 Μετά από έναν διαπληκτισμό που είχε με τον κόουτς Malcolm Allison, ο οποίος τον πέτυχε σε ένα νυχτερινό κλαμπ, δόθηκε στην γειτονική Bury, στην Third Division, μπας και ωριμάσει. Δεν έμεινε ούτε δυο φεγγάρια εκεί και μετακόμισε λίγα μίλια νοτιότερα στην Crewe Alexandra, όπου χάρις στον κόουτς Ernie Tagg (1917-2006) που είχε και μια παμπ στην κωμόπολη, έκανε μια καλή σεζόν, αν και η ομάδα βολόδερνε στο βυθό της 4ης κατηγορίας. Ο Tagg τον μάζευε στην παμπ για να τον ελέγχει κι έδινε τον μισθό στη γυναίκα του ώστε να μην τον σκορπά στον τζόγο. Κοντά του ο Bowles έκανε επανεκκίνηση της καριέρας του. Ξεκίνησε πάλι να σκοράρει, πέτυχε 18 γκολ σε 51 ματς, με αποτέλεσμα τον Οκτώβρη του 1971 να τον ζητούν ομάδες υψηλότερων κατηγοριών. Πήγε στην Carlisle Utd, στη Second Division, με την οποία είχε πολύ καλή σεζόν (33 ματς, 12 γκολ) και μια καλή πορεία στην τετράδα του Anglo-Italian Cup που είχε μεγάλη φήμη τότε, με σημαντική συμβολή στις εκτός έδρας νίκες 3-2 επί της Ρόμα και 1-0 επί της Κατατζάρο.

Αφιέρωμα περιοδικού στον Bowles.

Η απογείωση με την Queens Park Rangers (1972-1979)

Το 1972 η QPR αναζητούσε τον αντικαταστάτη του Rodney Marsh, ο οποίος είχε πάρει μεταγραφή στην Manchester City. O κόουτς της ομάδας εντυπωσιάστηκε από την απόδοση του Bowles, όταν η Carlisle σκόρπισε με 3-0 την ομάδα του σε ένα από τα τελευταία ματς της σεζόν. Κάπως έτσι το Σεπτέμβρη ο Bowles βρέθηκε στο Loftus Road στο δυτικό Λονδίνο, σε μια μετακίνηση που έμελε να απογειώσει την καριέρα του. Ήταν 24 ετών, στην καλύτερη ποδοσφαιρική ηλικία, και άδραξε την ευκαιρία. Τα επόμενα επτά χρόνια, με το νούμερο 10 στην πλάτη, υπήρξε από τους βασικούς συντελεστές της ανόδου της ομάδας που άγγιξε την κορυφή της πυραμίδας.

Την ίδια σεζόν ανέβηκε στην πρώτη κατηγορία, για δεύτερη μόλις φορά στην ιστορία της. Σε αντίθεση με την προηγούμενη φορά που είχε πέσει αμέσως, τώρα σταθεροποιήθηκε και από το 1974, υπό την καθοδήγηση του Dave Sexton (1930-2012), άλλαξε επίπεδο. Με βασικό κορμό τους Phil Parkes, John Hollins, Frank McLintock, David Webb, Gerry Francis, Dave Clement, Don Masson, Don Givens και τον Stan Bowles φυσικά, το 1975-76 διεκδίκησε το πρωτάθλημα μέχρι το τέλος, τερματίζοντας ένα μόλις βαθμό πίσω από την ανερχόμενη τότε Liverpool. Την επόμενη σεζόν έκανε μια μεγάλη πορεία ως τα προημιτελικά του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ, στην πρώτη ευρωπαϊκή συμμετοχή της και στην μοναδική ως το 1984 που μετείχε άλλη μια φορά. Επίσης, έφτασε ως τα ημιτελικά του League Cup 1977 και στα προημιτελικά του FA Cup 1974. Τα χρόνια αυτά ο Bowles ήταν περιζήτητος, ο πρόεδρος της ομάδας έχει πει πως δέχτηκε 34 προτάσεις για μεταγραφή.

Ακολούθησαν κάποιες μέτριες χρονιές, ως το 1979 που η ομάδα υποβιβάστηκε κι ανέλαβε να την αναστυλώσει ο Tommy Docherty. Στην επταετία που έπαιξε στην QPR, ο Stan Bowles ξεπέρασε τις 255 συμμετοχές (70 γκολ) στη Λίγκα. Αναδείχθηκε πρώτος σκόρερ της ομάδας τρεις σεζόν: 1973-74, 1976-77, 1977-78 και πρώτος σκόρερ του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ 1976-77 με 11 γκολ.

Διεθνής πέντε φορές με την Αγγλία

Τα χρόνια αυτά κλήθηκε στην Εθνική Αγγλίας, με την οποία έπαιξε πέντε φορές, την πρώτη τον Απρίλη του 1974 επί της Πορτογαλίας και τελευταία το Φλεβάρη του 1977 επί της Ολλανδίας. Πέτυχε κι ένα γκολ κατά της Ουαλίας.

Q.P.R. 1976-77

Το ευρωπαϊκό ρεκόρ του 1976-77 και τα ματς με την ΑΕΚ

Τη σεζόν 1976–77, μετέχοντας με την QPR στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ, ο Bowles πέτυχε 11 γκολ, που αποτελούσε νέο ρεκόρ γκολ από Βρετανό παίκτη σε ευρωπαϊκή διοργάνωση. Μεταξύ αυτών ήταν δύο χατ-τρικ εναντίον της νορβηγικής Μπέργκεν. Στην πορεία αυτή οι Rangers έδωσαν τα εξής ματς:

Μπραν Μπέργκεν: 4-0 (Bowles 3, Masson), 7-0 (Bowles 3, Givens 2, Webb, D. Thomas).

Σλόβαν Μπρατισλάβα: 3-3 (Bowles 2, Givens), 5-2 (Givens 3, Bowles, Clement).

Κολωνία: 3-0 (Bowles, Givens, Webb), 1-4 (Masson).

ΑΕΚ: 3-0 (G. Francis 2, Bowles), 0-3 (Μαύρος 2, Μ. Παπαϊωάννου).

To χατ-τρικ στο 4-0 επί της Μπέργκεν

 Παράλληλη πορεία στην ίδια διοργάνωση είχε και η μεγάλη ΑΕΚ του Φάντροκ, η οποία πριν διασταυρωθεί με την ΚΠΡ στα προημιτελικά είχε αποκλείσει κατά σειρά τις ομάδες:

Ντιναμό Μόσχας: 2-0 (Νικολούδης 32΄, Παπαϊωάννου 51΄), 1-2 (Τάσος 120΄ πέν.).

Ντέρμπι Κάουντι: 2-0 (Βάγκνερ 65΄, 69΄), 3-2 (Νικολούδης 64΄, Τάσος 79΄, Βάγκνερ 85΄).

Ερυθρός Αστέρας: 2-0 (Παπαϊωάννου 19΄, Μαύρος 28΄), 1-3 (Βάγκνερ 25΄).

QPR-AEK, το επίσημο πρόγραμμα

Οι δυο ομάδες συναντήθηκαν στις 2 Μαρτίου στο κατάμεστο από 23.000 θεατές Loftus Road. Σε μια από τις πιο μεστές εμφανίσεις της καριέρας του, ο Bowles παρέσυρε την ομάδα του σε έναν τρελό ρυθμό, κέρδισε πέναλτι στο 7΄, όταν ανατράπηκε από τον Τσάμη, έφτιαξε φάσεις και στο 43΄, έπειτα από ένα περίφημο συνδυασμό με τον Masson, σκόραρε γράφοντας ένα επικό 3-0 πριν λήξει το ημίχρονο. Ενδιάμεσα, είχε γίνει το 2-0 από ένα ακόμα πέναλτι που κέρδισε ο Givens από τον Λάκη Νικολάου. Και τα δυο πέναλτι εκτέλεσε εύστοχα ο Gerry Francis. Οι αντίπαλοι παρατάχθηκαν ως εξής:

Διαιτητής: Ole Ammundsen (Δανία).

QPR (Dave Sexton): Phil Parkes, John Hollins, Ian Gillard, Eddie Kelly, Frank McLintock, David Webb, Dave Thomas, Gerry Francis, Don Masson, Stan Bowles, Don Givens.

AEK (Φρ. Φάντροκ): Λάκης Στεργιούδας, Πέτρος Ραβούσης, Λάκης Νικολάου, Γιώργος Σκρέκης, Στέφανος Θεοδωρίδης, Διονύσης Τσάμης, Λάζαρος Παπαδόπουλος (55΄ Τάσος Κωνσταντίνου), Τάκης Νικολούδης, Θωμάς Μαύρος, Μίμης Παπαϊωάννου, Βάλτερ Βάγκνερ.

Τα γκολ: G. Francis 7΄ πέν, 11΄ πέν, Bowles 43΄.

O Gerry Francis κάνει το 1-0 με πέναλτι

 

QPR-AEK, οι συνθέσεις από το πρόγραμμα

Δυο βδομάδες αργότερα, στις 16 Μάρτη στη Ν. Φιλαδέλφεια, το σκηνικό ήταν ακριβώς το αντίθετο. Ένα φανατισμένο κοινό από 35.000 Ενωσίτες αποσυντόνισε τους Λονδρέζους που θεωρούσαν τυπική διαδικασία τη ρεβάνς και οδήγησε την ΑΕΚ στην πιο τρελή πρόκριση της ιστορίας της. Δυο προσωπικά γκολ του Μαύρου κι ένα του Παπαϊωάννου, με απίθανη κεφαλιά από φάουλ του Τάσου, έστειλαν το ματς στην παράταση και μετά στα πέναλτι.

Με μια κίνηση ματ, πρωτόγνωρη τότε, ο Φάντροκ έβαλε στο τέρμα το Νίκο Χρηστίδη στη θέση του Στεργιούδα. Ο διεθνής γκολκίπερ απέκρουσε εκπληκτικά το τέταρτο πέναλτι του Eastoe, εξουδετερώνοντας το χάντικαπ από την αστοχία του Νικολούδη που είχε προηγηθεί. Ο Bowles εκτέλεσε εύστοχα το πέμπτο πέναλτι, όπως κι ο Βάγκνερ παρατείνοντας την αγωνία. Αλλά στο όγδοο ο Χρηστίδης έπιασε το σουτ του Webb κι έστειλε την ΑΕΚ στους ημιτελικούς. Συνολικό σκορ 3-3 και 7-6 στα πέναλτι.

Ο Μαύρος κάνει το 2-0 στην Ν. Φιλαδέλφεια

Οι δυο ομάδες αγωνίστηκαν ως εξής:

Διαιτητής: Ferdinand Biwersi (ΟΔ Γερμανίας)

ΑΕΚ (Φάντροκ): Στεργιούδας (Χρηστίδης 117΄), Θεοδωρίδης, Μπ. Ιντζόγλου, Ραβούσης, Νικολάου (Θαν. Ζαρζόπουλος 115΄), Τσάμης, Νικολούδης, Βάγκνερ, Παπαϊωάννου, Μαύρος, Τάσος.

QPR (Sexton): Parkes, Webb, Don Shanks, McLintock, Gillard, Masson, Kelly, Hollins, Bowles, Givens, Peter Eastoe.

Τα γκολ: Μαύρος 11΄, 65΄, Παπαϊωάννου 82΄.

Τα πέναλτι:

Τάσος 1-0, McLintock 1-1

Θεοδωρίδης 2-1, Masson 2-2

Ραβούσης 3-2, Hollins 3-3

Νικολούδης άουτ , Eastoe απόκρουση Χρηστίδη

Βάγκνερ 4-3, Bowles 4-4

Μπ. Ιντζόγλου 5-4, Givens 5-5

Ζαρζόπουλος 6-5, Shanks 6-6

Παπαϊωάννου 7-6, Webb απόκρουση Χρηστίδη

 Οι παίκτες της Forest πανηγυρίζουν για το Σούπερ Καπ. Ο Bowles στη μέση σκυφτός πίσω από τον Burns.

Ευρωπαϊκός τίτλος με τη Nottingham (1979-80)

Τον Δεκέμβρη του 1979, ενώ η QPR παρέπαιε κι αναζητούσε αλλαγές, ο Bowles εντάχθηκε στην πρωταθλήτρια Ευρώπης Nottingham Forest. Αρχικά έπεισε τον Brian Clough που του έδωσε θέση βασικού στο δεύτερο ματς του UEFA Super Cup, που έγινε στις 5.2.1980 στη Βαρκελώνη. Με τον Bowles βασικό και συμπαίκτες τους Peter Shilton, Viv Anderson, Frank Gray, John McGovern, Martin O’Neill, Kenny Burns, Trevor Francis, Garry Birtles, Charlie George, John Robertson, οι Βρετανοί υπερασπίστηκαν το 1-0 του πρώτου ματς. Πήραν ισοπαλία 1-1 από την Μπαρτσελόνα και κατέκτησαν το τρόπαιο. Στη συνέχεια ο Κλαφ τον χρησιμοποίησε στα ματς του Κυπέλλου Πρωταθλητριών επί της Ντιναμό Βερολίνου στο προημιτελικά και επί του Άγιαξ στα ημιτελικά αλλά στον τελικό τον άφησε εκτός 16άδας, όταν ο Bowles ζήτησε να παίξει σε κάποιο φιλικό προς τιμήν ενός βετεράνου. Εκτός ομάδας ήταν και στον τελικό του Λιγκ Καπ, όπου επίσης έφτασε η Φόρεστ, αλλά εκεί δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής. Γενικά, η σχέση του με τον Κλαφ ήταν αμφίσημη και την επόμενη σεζόν τον παραχώρησε.

Στη Nottingham (1979-80)

Στην μισή σεζόν που ανήκε στην Φόρεστ έκανε 23 εμφανίσεις (2 γκολ) συνολικά σε Αγγλία και Ευρώπη και πανηγύρισε τον μοναδικό τίτλο που κατέκτησε αγωνιζόμενος στο γήπεδο (όχι από στην εξέδρα). Στην ακμαιότερη περίοδο της καριέρας του γνώρισε μεγάλες στιγμές με την QPR, λατρεύτηκε από τους οπαδούς, αλλά τίτλο δεν κατέκτησε. Το μοναδικό τρόπαιο της 17χρονης καριέρας του έμελε να το κερδίσει κατά την εξάμηνη παρουσία του στο Nottingham. Και τι τρόπαιο!, το ευρωπαϊκό Super Cup. Από τα παράδοξα του ποδοσφαίρου, που συνήθως μόνο στην Αγγλία συμβαίνουν.

Καρτελάκι με το Σούπερ Καπ

Η πορεία προς το τέλος (1980-1984)

Το 1980 μεταπήδησε στην Leyton Orient, για την οποία ο μάνατζερ Jimmy Bloomfield είχε φιλόδοξους στόχους, αλλά η ομάδα παρά λίγο να υποβιβαστεί από τη Second Division, αν και ο Bowles είχε μια φιλότιμη σεζόν με 46 ματς (7 γκολ).

Στη Leyton Orient (1980-81)

Την επόμενη χρονιά επέλεξε την Brentford, στην Third Division. Είχε δυο καλές σεζόν, μάλιστα την πρώτη ψηφίστηκε από τους οπαδούς παίκτης της σεζόν, και μια τρίτη χρονιά για λίγα ματς ως part-time, συνολικά 95 αγώνες  (17 γκολ). Στην άσημη ομάδα του δυτικού Λονδίνου που τότε πάλευε να ξεχωρίσει στον χάρτη της Λίγκας, ο Bowles βρήκε την Ιθάκη του. Οπαδοί και ιθύνοντες εκτίμησαν την προσφορά του και όταν αποχώρησε από την ενεργό δράση το 1984, οργάνωσαν ένα φιλικό ματς προς τιμήν του με την Crewe Alexandra, την ομάδα όπου αναγεννήθηκε στην αρχή της καριέρας του, από το οποίο αποκόμισε 17.000 λίρες και ξεχρέωσε κάπως.

Q.P.R. και Brentford, οι ομάδες του δυτικού Λονδίνου που του στάθηκαν πιο πολύ, όταν ασθένησε

Προσωπική κι επαγγελματική ζωή

Ο Bowles δεν έπαψε ποτέ να τζογάρει, με αποτέλεσμα να είναι μονίμως χρεωμένος. Τα στοιχήματα ήταν κομμάτι της ζωής του, έστηνε ακόμα κι ανεπίσημα για χαβαλέ. Π.χ. το Μάη του 1973 η Q.P.R. έπαιζε τελευταίο εκτός έδρας ματς με τη Sunderland. Η τοπική ομάδα μόλις είχε κατακτήσει το κύπελλο Αγγλίας. Οι παίκτες μπήκαν στο κατάμεστο γήπεδό τους με το κύπελλο, έκαναν το γύρο του θριάμβου μπροστά στους οπαδούς τους και το τοποθέτησαν πάνω σε ένα τραπέζι στο πλάι του αγωνιστικού χώρου. Τότε ο Bowles στοιχημάτισε με κάποιους συμπαίκτες του πως στη διάρκεια του αγώνα θα καταφέρει να χτυπήσει με τη μπάλα το τρόπαιο του Κυπέλλου Αγγλίας. Το είπε και το έκανε. Με ένα δυνατό σουτ, τίναξε το τρόπαιο στον αέρα υπό τις αποδοκιμασίες των φιλάθλων. Αλλά δεν τον ένοιαξε, χρόνια αργότερα έλεγε γελώντας: «μετά τους έβαλα και δυο γκολ»!

Αυτοβιογραφία (έκδοση 2004)

Το 1996 εξέδωσε την αυτοβιογραφία του “The original Stan the Man”, στην οποία περιγράφει αναλυτικά την πορεία του στα γήπεδα αλλά και τα πάθη και τα λάθη του. Επανεκδόθηκε το 2004 και 2005 με τίτλο “Stan Bowles the Autobiography”. Επίσης, το 2004 το ροκ συγκρότημα “The Others” κυκλοφόρησε ένα single με το όνομά του “Stan Bowles”.

Το δισκάκι "Stan Bowles" των "The Others"

Στην πολιτική του ζωή δεν ξέκοψε από το ποδόσφαιρο. Αρθρογραφούσε σε στοιχηματικά έντυπα και στον ημερήσιο τύπο, εργάστηκε ως σχολιαστής σε τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά μέσα και διετέλεσε για πολλά χρόνια πρόεδρος του επίσημου Συνδέσμου Οπαδών της QPR, “Loyal Supporters Association”. Όταν προσβλήθηκε από το αλτσχάιμερ, η QPR και η Brentford τον στήριξαν. Οι Rangers έδωσαν ένα φιλικό ματς για να τον τιμήσουν και να τον ενισχύσουν στη μάχη για την υγεία του. Απέκτησε τρία παιδιά από την πρώτη του σύζυγο.

Αυτοβιογραφία (έκδοση 2005)

Αυτός ήταν ο Stan Bowles, ένας ανέμελος Beatle από το Μάντσεστερ, που λατρεύτηκε κι αποθεώθηκε στο δυτικό Λονδίνο. Άφησε ανεξίτηλη την σφραγίδα του, κατά την πιο πετυχημένη περίοδο της Q.P.R., με την οποία στο απόγειο της καριέρας του διασταυρώθηκε με την ΑΕΚ, κατά την πιο επιτυχημένη ευρωπαϊκή πορεία των δύο ομάδων.

Θ. Μπελίτσος, 2 Μάρτη 2024

Stan the Man (α΄ έκδοση 1996)