Όταν η Ελλάδα σάρωσε με 4-1 την… “Aγγλία”

 

Εθνική προολυμπιακή ομάδα 1964. Όρθιοι: Μυταριώτης, Λιάρος, Χρηστίδης, Ν. Σιδέρης, Μαυρίδης, Σούρπης, Πασχάλης, Καμπουρλάζος. Κάτω: Τ. Βασιλείου, Σκόρδας, Σκευοφύλακας, Παπαϊωάννου, Τσοκαταρίδης, Πομώνης, Τακτικός. Λείπει ο Αρ. Παπάζογλου. [Αθλ. Ηχώ, 8.4.1964]

 

Τέτοιες μέρες πριν από 61 χρόνια, και συγκεκριμένα την Τετάρτη 8 Απριλίου 1964, οι Έλληνες, ποδοσφαιρόφιλοι και μη, βίωσαν ένα απίστευτο ντελίριο, όταν η Εθνική ομάδα πέτυχε στο Στάδιο Καραϊσκάκη μια θριαμβευτική νίκη-πρόκριση που έμεινε στην ιστορία. «Η ΕΛΛΑΣ ΜΕ 4-1 ΣΑΡΩΣΕ ΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ» πανηγύριζε με έναν πηχυαίο πρωτοσέλιδο τίτλο η εφ. Αθλητική Ηχώ. Με τη νίκη αυτή η εθνική ομάδα είχε ανατρέψει την ήττα με 1-2 που είχε υποστεί στο Λονδίνο και είχε περάσει στον επόμενο γύρο του προολυμπιακού τουρνουά. Η νίκη και η πρόκριση ήταν όντως σπουδαίες, μόνο που αντίπαλος δεν ήταν η Αγγλία αλλά η Μεγάλη Βρετανία, την οποία συγκροτούσαν μια μικτή ομάδα ερασιτεχνών από τις τέσσερις βρετανικές ομοσπονδίες: Αγγλίας, Σκοτίας, Ουαλίας, Β. Ιρλανδίας. Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.

Αθλ. Ηχώ, 9.4.1964

 

Η ομάδα του 1964

Τα χρόνια εκείνα στους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν μετείχαν αμειβόμενοι αθλητές αλλά αυστηρά ερασιτέχνες. Ως το 1960 το ελληνικό ποδόσφαιρο ήταν ακόμα ερασιτεχνικό, οπότε η Ελλάδα μετείχε στα προολυμπιακά τουρνουά με την κανονική εθνική ομάδα. Το 1964 είχε ήδη περάσει μια πενταετία από τη δημιουργία της Α΄ Εθνικής κατηγορίας που ήταν ημιεπαγγελματική με αμειβόμενους παίκτες, κάτι μη αποδεκτό από τους ολυμπιακούς κανόνες. Όμως, η ΕΠΟ θεώρησε πως μπορούσε να χρησιμοποιήσει παίκτες ομάδων της Α΄ Εθνικής. Έτσι η ολυμπιακή ομάδα που συγκρότησε ο εκλέκτορας Κλεάνθης Μαρόπουλος (1919-1991) ήταν μια εκδοχή της Εθνικής ανδρών με παίκτες που είχαν κληθεί ελάχιστες φορές στο εθνικό συγκρότημα ή δεν είχαν κληθεί ποτέ.

Στους δύο αγώνες αγωνίστηκαν 16 παίκτες, τρεις του Απόλλωνα, τρεις της ΑΕΚ, δύο του Πιερικού και οκτώ από διάφορες άλλες ομάδες:

Βαγγέλης Πασχάλης (τ), Βασίλης Κυριακού, Τάσος Βασιλείου (Απόλλων Αθ.), Μίμης Παπαϊωάννου, Στέλιος Σκευοφύλαξ, Σπύρος Πομώνης (ΑΕΚ), Γιώργος Κεφαλίδης, Γιάννης Χριστοφορίδης (Πιερικός), Φραγκίσκος Σούρπης (ΠΑΟ), Αριστείδης Παπάζογλου (ΟΣΦΠ), Στάθης Μαυρίδης (Πανιώνιος), Χρήστος Καμπουρλάζος (Άρης), Νίκος Λιάρος (Ηρακλής), Κυριάκος Μυταριώτης (Απόλλων Καλαμαριάς), Παναγιώτης Βεντούρης (Φωστήρας), Χρήστος Ζαντέρογλου (Νίκη Βόλου).

Προπονητής ήταν ο Τρύφων Τζανετής (1918-1998).

Είχαν κληθεί αλλά δεν αγωνίστηκαν, στο α΄ ματς: Τάκης Οικονομόπουλος (ΠΑΟ), Νίκος Σιδέρης και Γιάννης Γκαϊτατζής (του ΟΣΦΠ) και για τη ρεβάνς: Νίκος Χρηστίδης, Βασίλης Ψηφίδης (Άρης), Δημ. Τακτικός, Δημ. Σκόρδας (Απόλλων), Σάββας Τσοκαταρίδης (Δόξα).

Προπόνηση της Εθνικής πριν φύγει για το Λονδίνο

 

Το προολυμπιακό τουρνουά

Η Ελλάδα κληρώθηκε να αγωνιστεί στον 5ο όμιλο της ευρωπαϊκής ζώνης, με Ισλανδία, Μ. Βρετανία, Γαλλία, Τσεχοσλοβακία. Τα ματς ήταν νοκ-άουτ. Στον προκριματικό γύρο οι Βρετανοί συνέτριψαν τους Ισλανδούς με 6-0, 4-0. Στον ημιτελικό γύρο του ομίλου οι Τσεχοσλοβάκοι κατανίκησαν τους Γάλλους με 4-0, 4-2, ενώ η Ελλάδα κληρώθηκε με τη Μεγ. Βρετανία, την οποία ο τύπος βάφτισε εξ αρχής «Αγγλία». Έτσι αναφέρεται σε όλα τα παλιά αφιερώματα της Εθνικής ομάδας, με την προσθήκη «ερασιτεχνική» ή «ολυμπιακή» ομάδα.

Και για την βρετανική ομάδα υπήρξαν σχόλια, ότι μετείχαν παίκτες από ομάδες πρώτης κατηγορίας της Αγγλίας, Σκοτίας και Ιρλανδίας, όπως ο κεντρικός κυνηγός Lawrence, για τον οποίο η Αθλητική Ηχώ (12.2.1964) έγραφε πως «θεωρείται από τους δυναμικότερους σημερινούς Βρετανούς ποδοσφαιριστές». Αυτό ήταν αλήθεια αλλά ο φέρελπις Thomas Lawrence έπαιζε στην ερασιτεχνική Enfield. Ως φαίνεται ο ανταποκριτής της εφημερίδας τον μάτιασε, διότι μετά από το πρώτο ματς με την Ελλάδα, υπέστη σοβαρή κρανιακή κάκωση σε αγώνα προπόνησης της ολυμπιακής ομάδας με την Coventry, με συνέπεια να ανακοπεί η πρόοδός του και να μπει πρόωρο τέλος στην καριέρα του.

Εξάλλου το σχόλιο διαψεύδεται από τη σύνθεση της βρετανικής ομάδας, την οποία δημοσίευσε η ίδια εφημερίδα την επόμενη μέρα, όπου γράφει πως οι παίκτες ήταν «απάντες ερασιτέχνες» κι αναφέρει τις ομάδες που ανήκαν. Την ενδεκάδα συγκροτούσαν έξι Άγγλοι, τρεις από Β. Ιρλανδία και δύο Σκοτσέζοι. Οι Άγγλοι ανήκαν σε ομάδες που είχαν κατακτήσει ή διακριθεί στο Ερασιτεχνικό Kύπελλο Αγγλίας (FA Amateur Cup) τα χρόνια εκείνα. Συγκεκριμένα έπαιζαν στις: Enfield (Alf D’Arcy, Thomas Lawrence), Wealdstone (John Ashworth, Charlie Townsend), Wimbledon (John Martin) και Walthamstow Avenue (Brian Harvey). Στην αγγλική Hendon έπαιζε κι ο Jimmy Quail που ήταν από την Β. Ιρλανδία. Οι υπόλοιποι ανήκαν στις Distillery Β. Ιρλανδίας (John ή Jack Kennedy, Billy Campbell) και Queen’s Park Σκοτίας (William/Billy Neil, Peter Buchanan).

 

Αθλητική Ηχώ, 12.2.1964

Η 11άδα του Λονδίνου: Πασχάλης, Κεφαλίδης, Ζαντέρογλου, Λιάρος, Σούρπης, Μαυρίδης - Βεντούρης, Μυταριώτης, Γκαϊτατζής (ασθένησε κι έπαιξε ο Κυριακού), Παπαϊωάννου, Χριστοφορίδης. 

 

Ο αγώνας στο Λονδίνο

Ο πρώτος αγώνας έγινε στις 12.2.1964 στο Stamford Bridge, το γήπεδο της Chelsea, παρουσία 6.000 περίπου θεατών, εκ των οποίων 3.000 Έλληνες και Κύπριοι· ήταν πρόσφατος ο κυπριακός αγώνας για την ανεξαρτησία και το αντιβρετανικό κλίμα δεν είχε ακόμα καταλαγιάσει. Παρά τον ψυχρό καιρό, η ελληνική ομάδα στάθηκε πολύ καλά. Βρέθηκε να χάνει 2-0 στο α΄ ημίχρονο αλλά στην επανάληψη μείωσε με τον Παπαϊωάννου, ο οποίος πέτυχε γκολ με μια εκπληκτική προσπάθεια. Πήρε την μπάλα από το κέντρο, πέρασε τρεις αντιπάλους και τον τερματοφύλακα και σκόραρε. Στο 75΄ η ομάδα έμεινε με δέκα παίκτες, όταν ο Ζαντέρογλου υπέστη κάταγμα στον ώμο σε μια σύγκρουση με τον Λόρενς (τότε δεν γίνονταν αλλαγές), αλλά κράτησε το σκορ που έδινε ελπίδες για τη ρεβάνς. Είχε και ευκαιρία να ισοφαρίσει στο 79΄, όταν ο Κυριακού είχε σουτ στο δοκάρι.

12.2.1964, Stamford Bridge (5.589 εισιτήρια).

Μ. Βρετανία-Ελλάδα 2-1 (2-0). Lawrence 31΄, Buchanan 37΄ - Παπαϊωάννου 49΄.

Μ. Βρετανία (Charles Hughes): Kennedy, Martin (c), Neil, D’Arcy, Ashworth, Townsend, Campbell, Lawrence, Buchanan, Quail, Harvey.

Ελλάδα (Τρύφων Τζανετής): Πασχάλης, Κεφαλίδης, Ζαντέρογλου, Λιάρος, Σούρπης, Μαυρίδης, Κυριακού, Μυταριώτης, Βεντούρης, Παπαϊωάννου (αρχηγός), Χριστοφορίδης.

 

Αθλητική Ηχώ, 13 και 14.2.1964

 

Η θριαμβευτική ρεβάνς

Δυο μήνες αργότερα έγινε η ρεβάνς στο Νέο Φάληρο. Ήταν ο πρώτος αγώνας της Εθνικής ομάδας στο νεότευκτο Στάδιο Καραϊσκάκη που είχε εγκαινιαστεί λίγες εβδομάδες ενωρίτερα. Ο αγώνας είχε προγραμματιστεί για τις 11 Μαρτίου, αλλά στις 6 Μαρτίου απεβίωσε ο βασιλιάς Παύλος και η ΕΠΟ ζήτησε την αναβολή του ματς, κάτι που έγινε αποδεκτό. Άλλωστε οι βασιλικές οικογένειες της Αγγλίας και της Ελλάδας είχαν συγγενικές σχέσεις· ο Παύλος ήταν πρωτεξάδελφος του Φίλιππου της Αγγλίας. Στο ματς τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή ενώ οι παίκτες και των δυο ομάδων φορούσαν μαύρα περιβραχιόνια.

Μετά από το αποτέλεσμα του πρώτου αγώνα, ο αγγλικός τύπος προειδοποιούσε πως δεν θα είναι εύκολη η πρόκριση. Όντως οι Βρετανοί προετοιμάστηκαν καλά και ήρθαν αποφασισμένοι. Έδωσαν δυο δυνατά φιλικά, με την Coventry, στο οποίο τραυματίστηκε σοβαρά ο Lawrence όπως ανέφερα, και με την Tottenham (ηττήθηκαν 1-0). Αυτό δείχνει πως περίμεναν μεγάλη αντίσταση. Σε σχέση με το πρώτο ματς είχαν τρεις αλλαγές παικτών, τους αμυντικούς John Robertson (Tooting & Mitcham Utd), Roy Law (Wimbledon) αντί των Neil, D’Arcy, και τον δεξιό χαφ Hugh Lindsay (Wealdstone) αντί του Lawrence.

Αντιθέτως οι Έλληνες προετοιμάζονταν χαλαρά για τη ρεβάνς. Μαζεύονταν μια φορά την εβδομάδα κι έδιναν φιλικά με αδύναμες ομάδες. Ηττήθηκαν 3-2 από την Εθνική Νέων, παίζοντας με ενδεκάδα ανάγκης, «χωρίς ένταση, διότι έχουν οι περισσότεροι εξασφαλίσει την θέση τους», έγραφε ο Β.Χατζ. στην Αθλητική Ηχώ (20.3.1964). Νίκησαν 7-2 μια Μικτή παικτών από αθηναϊκούς συλλόγους που συγκροτήθηκε όπως-όπως και 7-0 τον Αθηναϊκό, ομάδα τότε της Α΄ ΕΠΣΑ. Στο ματς αυτό, βλέποντας ο Τζανετής τη χαλαρότητα των παικτών που σκόραραν όποτε έκαναν επίθεση, για να τους δυσκολέψει αλλά και να δοκιμάσει στα δύσκολα τον γκολκίπερ της Εθνικής, στο β΄ ημίχρονο έβαλε τον Χρηστίδη να παίξει με την ομάδα του Βύρωνα.

Αθλητική Ηχώ, 9.4.1964

 

Κάπως έτσι έφτασε η μέρα του αγώνα. Η ελληνική ομάδα παρατάχθηκε με πέντε αλλαγές στην ενδεκάδα. Παρέμειναν: Πασχάλης, Σούρπης, Λιάρος, Μαυρίδης, Κυριακού, Παπαϊωάννου και προστέθηκαν: Καμπουρλάζος, Τ. Βασιλείου, Σκευοφύλαξ, Πομώνης, Αρ. Παπάζογλου (που πήρε την τελευταία στιγμή τη θέση του Ψηφίδη στο ρόστερ).

Η ελληνική ομάδα ξεκίνησε εντυπωσιακά. Μόλις στο 3΄ ο Στάθης Μαυρίδης έκανε το 1-0, ισοφαρίζοντας το σκορ του πρώτου αγώνα (δεν μετρούσε ακόμα το εκτός έδρας γκολ). Αφού απέφυγε δυο αντιπάλους έξω από την περιοχή, με ένα ξερό αριστερό έστειλε την μπάλα να γλύψει το οριζόντιο δοκάρι και να καταλήξει στα δίχτυα. Οι Έλληνες παίκτες συνέχιζαν να πιέζουν και στο 16΄ έχασαν την ευκαιρία να πετύχουν κι άλλο γκολ. Σε σουτ του Παπάζογλου ο Martin απέκρουσε με το χέρι, η μπάλα πήγε στον Παπαϊωάννου που σκόραρε, αλλά ο διαιτητής είχε ήδη σφυρίξει πέναλτι. Το ανέλαβε ο Σκευοφύλακας που το χτύπησε απρόσεκτα στέλνοντας την μπάλα απελπιστικά άουτ, παγώνοντας παίκτες και κερκίδα. Οι Βρετανοί αναθάρρησαν, βγήκαν μπροστά και δημιούργησαν κάποιες φάσεις, χωρίς επιτυχία.

 

Το πρώτο γκολ από τον Μαυρίδη

Στο β΄ ημίχρονο η ελληνική ομάδα ξεκίνησε πάλι ορμητικά, δημιούργησε φάσεις αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Σταδιακά οι αντίπαλοι άρχισαν να πιέζουν για την ισοφάριση. Το ματς έγινε αμφίρροπο, με τις δυο ομάδες να εναλλάσσονται στην επίθεση και να χάνονται ευκαιρίες εκατέρωθεν. Ώσπου στο 72΄ έγινε η ζημιά. Σε μια μακρινή μπαλιά ο Harvey ξέφυγε και σούταρε δυνατά. Ο Πασχάλης απέκρουσε με δυσκολία κι ο επερχόμενος Buchanan ισοφάρισε. Όμως, η απογοήτευση δεν κράτησε για πολύ. Ξεκίνησε μια διαρκής αντεπίθεση, με συντονιστή το Στάθη Μαυρίδη (1935-2008) που ήταν ο κορυφαίος του αγώνα.

Ο άσσος του Πανιωνίου «επιβεβαιώνοντας το μεγάλο ταλέντο του, κατηύθυνε την ελληνική ομάδα στο παιχνίδι και στις εξορμήσεις, μεταβληθείς σε κυρίαρχο του κέντρου. Από αυτόν ξεκινούσαν όλες οι ωραίες και δημιουργικές μπαλιές. Ήταν ιδεώδης τροφοδότης της επιθέσεως και αλάνθαστος ενισχυτής της αμύνης, οσάκις χρειαζόταν». Από κοντά ο Σπύρος Πομώνης (1944-2020) «ανατροπεύς της βρετανικής αμύνης, ενέσπειρε τον πανικό επιτιθέμενος από τα πλάγια, ασύλληπτος στις επελάσεις του, μοναδικός στις σέντρες του», ο Μίμης Παπαϊωάννου (1942-2023) «ο άλτης-κυνηγός, ο τρομερός σουτέρ, ο έξοχος μπαλαδόρος», ο Τάσος Βασιλείου (1938-2018) κι ο Φραγκίσκος Σούρπης «κέρβεροι της αμύνης». Αυτοί «υπήρξαν οι μεγάλοι συντελεστές του ελληνικού θριάμβου», έγραφε ο Νίκος Γκούμας την άλλη μέρα στην Αθλητική Ηχώ (9.4.1964).

Το 2-1 από τον Παπαϊωάννου

Το 3-1 με πέναλτι από τον Αρ. Παπάζογλου

Το 4-1 από τον Παπαϊωάννου

Τρία λεπτά μετά από την ισοφάριση, ο Παπαϊωάννου με ένα σουτ από 20μ αιφνιδίασε τον Kennedy και σκόραρε για το 2-1. Σοκαρισμένοι οι Βρετανοί κλείστηκαν στα καρέ τους για να μείνει το σκορ, ώστε η πρόκριση να κριθεί σε τρίτο αγώνα, όπως προβλεπόταν τότε. Με συνεχείς επιθέσεις οι Έλληνες κέρδιζαν κόρνερ, δημιουργούσαν κι έχαναν ευκαιρίες. Στο 82΄ ήρθε η λύτρωση. Σε σουτ του Πομώνη προς την εστία, ο Law απέκρουσε με το χέρι. Το πέναλτι εκτέλεσε εύστοχα ο πρόωρα χαμένος άσσος του Ολυμπιακού Αριστείδης Παπάζογλου (1939-1969), στέλνοντας τον τερματοφύλακα στην αντίθετη γωνία. Σκορ πρόκρισης πλέον το 3-1, η κερκίδα πήρε φωτιά και οι παίκτες πετούσαν στον αγωνιστικό χώρο. Δυο λεπτά μετά ο μαέστρος Στάθης Μαυρίδης ανέκοψε την αντεπίθεση των Βρετανών κι έβγαλε μια εξαιρετική μπαλιά στον Πομώνη. Ο αέρινος εξτρέμ της ΑΕΚ, πριν τον κλείσουν οι αμυντικοί, πάσαρε στον Παπαϊωάννου, ο οποίος με κοφτή ντρίπλα απέφυγε τον αμυντικό και σκόραρε με το δεξί(!), το κακό του πόδι.

Αθλητική Ηχώ, 9.4.1964

8.4.1964, Στάδιο Καραϊσκάκη (28.000 θεατές).

Ελλάδα -Μ. Βρετανία 4-1 (1-0). Μαυρίδης 3΄, Παπαϊωάννου 75΄, 84΄, Αρ. Παπάζογλου 82΄ - Buchanan 72΄.

Ελλάδα (Τζανετής): Πασχάλης, Καμπουρλάζος, Τ. Βασιλείου, Σούρπης, Λιάρος, Μαυρίδης, Σκευοφύλακας, Κυριακού, Αρ. Παπάζογλου, Μ. Παπαϊωάννου (αρχηγός), Πομώνης.

Μ. Βρετανία (Hughes): Kennedy, Martin (c), Robertson, Ashworth, Townsend, Campbell, Law, Lindsay, Buchanan, Quail, Harvey.

Ο προπονητής Τρύφων Τζανετής [φωτ. Αθλόμετρο]

 

Ο άδοξος αποκλεισμός

Στον τελευταίο γύρο του ομίλου η Ελλάδα θα έπαιζε με την Τσεχοσλοβακία για την πρόκριση στους Ολυμπιακούς του Τόκυο. Όμως, η εντυπωσιακή πρόκριση επί των Βρετανών προκάλεσε διεθνές ενδιαφέρον για τη σύνθεση της ομάδας. Για τη συμμετοχή αμειβόμενων παικτών είχαν υπάρξει διαμαρτυρίες από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) και πριν από τον πρώτο αγώνα. Η ΦΙΦΑ έδωσε το ΟΚ στην ΕΠΟ και τα ματς έγιναν, χωρίς όμως τη συγκατάθεση της ελληνικής Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων (ΕΟΑ).

Σκίτσο του Β. Χριστοδούλου που προδίκαζε τον αποκλεισμό λόγω συμμετοχής Ελλήνων επαγγελματιών [Αθλητική Ηχώ, 8.4.1964]

Αλλά τώρα ήταν πιο αυστηρή η προειδοποίηση. Με συνέπεια η ΕΟΑ να μην επιτρέψει στην ΕΠΟ να συνεχίσει να χρησιμοποιεί επαγγελματίες ποδοσφαιριστές. Δεδομένου ότι δεν υπήρχαν περιθώρια, η ΕΠΟ απέσυρε την περαιτέρω συμμετοχή και η Εθνική αποκλείστηκε χωρίς αγώνα. Υπάρχει και μια άλλη εκδοχή, την οποία ανέφερε ο Άγγλος διεθνής Charlie Townsend σε μια πολύ μεταγενέστερη συνέντευξή του, το 2018. Είπε πως διαπιστώθηκε ότι έξι Έλληνες παίκτες δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής, γι’ αυτό η ΔΟΕ απέκλεισε την Ελλάδα και έδωσε στη Βρετανία το δικαίωμα να παίξει με την Τσεχοσλοβακία αλλά το ματς δεν έγινε, διότι η Ελλάδα κωλυσιέργησε, στένεψαν τα χρονικά περιθώρια και τελικά οι Τσέχοι πέρασαν χωρίς αγώνα. Κάτι παρόμοιο ανέφερε κι ο Σκοτσέζος σκόρερ P. Buchanan το 2022. Πως οι Έλληνες αποκλείστηκαν διότι παρέταξαν πολλούς επαγγελματίες και η ΔΟΕ έστειλε την Τσεχοσλοβακία στο Τόκυο, χωρίς να επιτρέψει στη Βρετανία να παίξει μαζί της.

Στην ουσία υπήρχε εξαρχής μια διαμάχη ανάμεσα στην ΕΠΟ και την ΕΟΑ, σχετικά με την ευθύνη συγκρότησης της Ολυμπιακής ομάδας ποδοσφαίρου. Παραθέτω το χρονικό των γεγονότων, όπως παρουσιάστηκε στα δημοσιεύματα του ελληνικού τύπου.

Η διαμάχη ΕΟΑ, ΕΠΟ είχε ξεκινήσει πριν ακόμα γίνουν οι αγώνες! [Αθλητική Ηχώ, 12.2.1964]

 

Μετά το ματς με τη Βρετανία, η ΕΟΑ, μέσω της Επιτροπής Φιλάθλου Ιδιότητος (ΕΦΙ) αφαίρεσε τη φίλαθλη ιδιότητα από την ΕΠΟ αλλά όχι από τους παίκτες! Αναγνώρισε πως οι αγώνες με τη Μ. Βρετανία ήταν κανονικοί αλλά απαγόρεψε στην ΕΠΟ να συγκροτήσει ομάδα για το ματς με την Τσεχοσλοβακία… Τραγέλαφος!

Στο μεταξύ συνεχίζονταν οι ανά εβδομάδα προπονήσεις της ομάδας, στην οποία είχαν κληθεί και οι Στάθης Χάιτας (Πανιώνιος), Γιάννης Κομιανίδης (ΠΑΟ), Λάκης Λιτόπουλος (ΠΑΟΚ), Ανδρέας Αντωνάτος (Εθνικός). Έδωσε ανεπίσημα φιλικά ματς κι ένα επίσημο με την Αιθιοπία, στις 13 Μαΐου στη Λεωφόρο, στο οποίο επικράτησε 3-1 με γκολ των Αρ. Παπάζογλου (2) και Τακτικού. Το ματς καταγράφηκε στα επίσημα παιχνίδια της Εθνικής, αν και έπαιξε η προολυμπιακή με την εξής σύνθεση: Χρηστίδης, Λιάρος, Ζαντέρογλου, Σούρπης, Καμπουρλάζος, Μαυρίδης, Σκευοφύλαξ (46΄ Αντωνάτος), Κομιανίδης, Αρ. Παπάζογλου, Παπαϊωάννου (αρχ.), Χάιτας (46΄ Τακτικός).

Επίσης, ετοιμαζόταν να μετάσχει σε διεθνές τουρνουά ερασιτεχνών στη Λιγουρία της Ιταλίας, μεταξύ 23/5-3/6/1964, με αντιπάλους τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Αγγλία, στην οποία αγωνίζονταν όλοι οι Άγγλοι της βρετανικής ολυμπιακής ομάδας και είχε τον ίδιο προπονητή. Όταν η ΕΠΟ συνειδητοποίησε πως ήταν αγώνες Κ-23, αντί να διαμορφώσει ανάλογα την ηλικιακή σύνθεση της προολυμπιακής ομάδας, αποφάσισε να στείλει την Εθνική Νέων, φοβούμενη μήπως οι Βρετανοί αντιληφθούν την παρασπονδία που είχε γίνει στα μεταξύ τους ματς. Αλλά την παραμονή των αγώνων ματαιώθηκε η αποστολή. Η ΓΓΑ δεν έδωσε άδεια, διότι η αφαίρεση της φίλαθλης ιδιότητας της ΕΠΟ είχε επικυρωθεί από το Συμβούλιο Επικρατείας. Μύλος!

Η διαμάχη συνεχιζόταν, τα παιχνίδια με την Τσεχοσλοβακία εκκρεμούσαν ενώ η ΔΟΕ είχε θέσει στη ΦΙΦΑ χρονικό όριο για την ολοκλήρωση όλων των προολυμπιακών προκρίσεων την 15η Ιουνίου. Στις 30 Μαΐου έγινε μια σύσκεψη μεταξύ ΓΓΑ, ΕΠΟ, ΕΟΑ και συγκροτήθηκε μια επιτροπή για να βρεθεί λύση στο ζήτημα των αρμοδιοτήτων και να ξεκαθαριστεί τι είναι επαγγελματικό και τι ερασιτεχνικό στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Η ΦΙΦΑ επέδειξε ευελιξία και όρισε τους δύο αγώνες με τους Τσέχους στις 24 και 30 Ιουνίου, αλλά η ΕΟΑ ανακοίνωσε πως δεν θα επιτρέψει στην ΕΠΟ να συμμετάσχει αν δεν επιλυθεί το ζήτημα. Οπότε η ΕΠΟ παραιτήθηκε των αγώνων.

Έτσι κι αλλιώς δεν υπήρχαν ελπίδες πρόκρισης, ακόμα κι αν έπαιζε η κανονική εθνική ομάδα, διότι η Τσεχοσλοβακία ήταν παγκόσμια δύναμη. Είχε φτάσει στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 1962 και στο Τόκυο έφτασε ως τον τελικό του ολυμπιακού τουρνουά, καθώς αγωνιζόταν σχεδόν με την κανονική εθνική ομάδα, αφού οι παίκτες της χώρας δεν λογίζονταν ως επαγγελματίες. Πάντως ο Τσέχος προπονητής Rudolf Vytlačil (1912-1977) ήταν παρών στο Καραϊσκάκη για να κατασκοπεύσει τις δύο πιθανές αντιπάλους της ομάδας του.

Στο μεταξύ η ΕΠΟ είχε άλλο ζήτημα να επιλύσει, μετά τα σοβαρά επεισόδια στη Λεωφόρο, κατά τον ημιτελικό κυπέλλου μεταξύ των δύο αιωνίων, στις 17 Ιουνίου. Λίγο πριν το τέλος της παράτασης, με το σκορ 1-1, οι θεατές όρμησαν στον αγωνιστικό χώρο και διέλυσαν τα πάντα, θεωρώντας πως οι δυο ομάδες τους εμπαίζουν, ώστε να γίνει επαναληπτικός για τις εισπράξεις. Το τι επακολούθησε είναι άλλη πονεμένη ιστορία. Ας επιστρέψουμε στο θέμα μας.

 

Αθλητική Ηχώ, 10.4.1964

Οι ποδοσφαιριστές

Οι Βρετανοί

Ανεξάρτητα από την μετέπειτα εξέλιξη, η νίκη πανηγυρίστηκε από τους Έλληνες παίκτες και φιλάθλους, ενώ σκόρπισε θλίψη στους Βρετανούς. Οι φλεγματικοί Αγγλοσάξονες ήταν φαινομενικά ψύχραιμοι και αρνήθηκαν να κάνουν δηλώσεις μετά το ματς. Μίλησε μόνο ο κόουτς Charles Hughes (1933-2024), ο οποίος αναγνώρισε την ανωτερότητα της ελληνικής ομάδας και την δίκαιη νίκη-πρόκριση αλλά έκανε κι ένα πικρόχολο σχόλιο: «Η Ελλάδα δεν πιστεύω ότι θα ταξιδεύσει προς το Τόκυο. Η τσεχοσλοβακική ομάς είναι πολύ πιο ισχυρή και θα σας αποκλείσει…»! Αυτό ήταν αλήθεια αλλά ήταν άκομψο να το αναφέρει τη στιγμή του ελληνικού θριάμβου.

Ο Άγγλος προπονητής Charles Hughes με το βιβλίο του "The Winning Formula"

Παρά την φαινομενική ψυχραιμία τους, η πίκρα έμεινε στους Βρετανούς παίκτες. Ήθελαν να πάνε στο Τόκυο και πολλοί από αυτούς αργότερα στις αναμνήσεις τους δήλωναν απογοητευμένοι από τον αποκλεισμό. Εξάλλου οι περισσότεροι δεν αγωνίστηκαν ποτέ σε επαγγελματικό επίπεδο. Έπαιζαν στις Εθνικές Ερασιτεχνών των ομοσπονδιών τους αλλά σχεδόν κανείς δεν υπήρξε διεθνής με τις κανονικές εθνικές ομάδες. Έπαιζαν για τη χαρά του παιχνιδιού και η ικανοποίησή τους ήταν είτε να πετύχουν κάποια διάκριση, μια άνοδο στο τοπικό πρωτάθλημα, μια καλή πορεία στο ερασιτεχνικό κύπελλο είτε να απολαύσουν ένα ταξίδι στο εξωτερικό για κάποιο φιλικό ή επίσημο τουρνουά της εθνικής ερασιτεχνών.

Οι δυο Σκοτσέζοι Billy Neil (1939-2014) και Peter Buchanan σε όλη την καριέρα τους αγωνίστηκαν στην Division Two, τη χαμηλότερη κατηγορία του πρωταθλήματος Σκοτίας, με την ιστορική Queen’s Park. O Buchanan διετέλεσε και πρόεδρος του συλλόγου. Υπήρξαν βασικά στελέχη της ερασιτεχνικής εθνικής Σκοτίας την δεκ. ’60, αλλά ποτέ δεν κλήθηκαν στην κανονική Εθνική. Ο Neil, που ευτύχησε να οδηγήσει τη Σκοτία ως τον τελικό του UEFA Nations Amateur Cup 1967, κατέχει το ρεκόρ με 45 συμμετοχές, ενώ ο Buchanan είναι ο πρώτος σκόρερ στην ιστορία της ομάδας με 11 γκολ σε 17 συμμετοχές. Και οι δύο το 1962 κατέκτησαν με τη Σκοτία το Βρετανικό πρωτάθλημα ερασιτεχνών (British Home Amateur Championship), μια διοργάνωση μεταξύ των τεσσάρων βρετανικών ομοσπονδιών.

Ο σκόρερ Peter Buchanan

Το 2022 σε μια συνέντευξη, ο 84χρονος Buchanan δήλωνε πως, παρά την ήττα και κυρίως όταν έμαθε ότι η Ελλάδα έπαιξε με επαγγελματίες, οι αγώνες εκείνοι ήταν μια σπουδαία εμπειρία για αυτόν, «a real highlight of my career»:

“We were playing in the Olympic qualifying for the 1964 Games, and we played against Greece over two legs. I scored in both legs, but we lost and were eliminated. That was disappointing, but later we learned that the Greeks fielded a lot of professional players and they were disqualified from progressing. The winner of our tie was due to play Czechoslovakia, but instead of allowing us to play them the Olympic organisers decided to give the Czechs a bye through to the tournament in Tokyo. Still, it was a great achievement to play for Great Britain and a great experience, and a real highlight of my career.”

O γκολκίπερ J. Kennedy

Οι Βορειοϊρλανδοί John Kennedy και Billy Campbell αγωνίζονταν με την Distillery F.C. του Μπέλφαστ στην Irish League, την ανώτερη κατηγορία της Β. Ιρλανδίας. Ήταν ερασιτέχνες και στελέχη της ομάδας τους, όταν κατέκτησε τον τίτλο το 1962. Στη συνέχεια αγωνίστηκαν στο Κύπ. Πρωταθλητριών με την Μπενφίκα του Εουσέμπιο και το 1963 έφτασαν στον τελικό του Κυπέλλου Β. Ιρλανδίας. Με την ερασιτεχνική Β. Ιρλανδία κατέκτησαν το Βρετανικό πρωτάθλημα ερασιτεχνών το 1964. Ο Kennedy το 1965 υπέγραψε συμβόλαιο στην Celtic, όπου δεν βρήκε θέση βασικού. Πήγε στην Lincoln City, στην 4th Division της αγγλικής λίγκας, της οποίας υπήρξε ο βασικός τερματοφύλακας για επτά σεζόν. Παράλληλα δίδασκε στο τοπικό σχολείο. O Campbell έγινε επαγγελματίας από το 1964. Έπαιξε σε Sunderland, Dundee, Motherwell και είχε έξι συμμετοχές στην Εθνική Β. Ιρλανδίας.

O αρχηγός των Βρετανών John Martin

Ανάλογες ήταν οι πορείες και των υπόλοιπων Βρετανών ερασιτεχνών διεθνών. Οι John Martin, Roy Law διετέλεσαν αρχηγοί της ερασιτεχνικής εθνικής Αγγλίας αλλά και της Wimbledon, στην οποία έπαιξαν πάνω από μια δεκαετία. Κατέκτησαν το FA Amateur Cup 1963 και όταν ο σύλλογος ανέβηκε σε ημιεπαγγελματική λίγκα έγιναν αμειβόμενοι. Ως τότε ο Roy Law εργαζόταν ως οικοδόμος. Έπαιξε στην ομάδα από το 1958 ως το 1972 και κατέχει το ρεκόρ με 644 συμμετοχές. Διεθνής 25 φορές και αρχηγός της ερασιτεχνικής εθνικής Αγγλίας υπήρξε κι ο John Robertson της Tooting & Mitcham Utd. Έπαιξε πολλά χρόνια στην ομάδα ξεπερνώντας τις 300 συμμετοχές και φημιζόταν για το φίλαθλο πνεύμα του.

Το FA Amateur Cup είχαν κατακτήσει επίσης ο Brian Harvey με την Walthamstow Avenue το 1961 κι ο Jimmy Quail με την Hendon το 1960 και το 1965. Ο Quail, που είχε διπλή ποδοσφαιρική ιθαγένεια, αγγλική και βορειοϊρλανδική, άφησε εποχή ως ένας από τους πιο τεχνίτες χαφ της Isthmian League. Το στυλ του ήταν παρόμοιο με του Zinedine Zidane. Με την Μ. Βρετανία μετείχε στην Ολυμπιάδα 1960 στη Ρώμη και με την Β. Ιρλανδία κατέκτησε το Βρετανικό πρωτάθλημα ερασιτεχνών το 1964. Ένα κάταγμα στο πόδι τον ανάγκασε να σταματήσει το ποδόσφαιρο το 1967. Στη συνέχεια διετέλεσε για πολλά χρόνια κόουτς και μάνατζερ της Hendon.

Ο Alf D'Arcy

Οι Alf D’Arcy, Thomas Lawrence της Enfield δεν έγιναν ποτέ επαγγελματίες. Ο Lawrence είχε τα προσόντα αλλά τραυματίστηκε στο κεφάλι και σταμάτησε. Ο D’Arcy υπήρξε 40 φορές διεθνής με την ερασιτεχνική εθνική Αγγλίας, έπαιξε σε πέντε τελικούς FA Amateur Cup στο Wembley και κατέκτησε δύο: 1967, 1970. Θεωρείτο ο καλύτερος μη επαγγελματίας σέντερ-χαφ της Αγγλίας. Έπαιξε ως τα 38 του χρόνια και σε συνέντευξή του το 2014 δήλωσε πως δεν μετάνιωσε ποτέ που δεν έγινε επαγγελματίας. Αρχικά εργαζόταν ως υδραυλικός. Το 1960 άνοιξε ταξιδιωτικό γραφείο με τον φίλο του Thomas Lawrence, ο οποίος όταν σταμάτησε την μπάλα έγινε κόουτς της Enfield, με την οποία κατέκτησε το κύπελλο 1967, με αρχηγό τον D’Arcy! Με προπονητή τον Lawrence, ο D’Arcy έπαιξε και στον τελικό του 1973 με την Slough Town, σε ηλικία 38 ετών! Ποδοσφαιριστής ήταν και ο αδερφός του, ο Dennis D’Arcy, ενώ ανιψιός του, παιδί της αδερφής του, είναι ο χαφ Henry Lansbury που έπαιξε μεταξύ άλλων σε Aston Villa και Nottingham Forest.

O Charlie Townsend

Οι John Ashworth, Charlie Townsend, Hugh Lindsay κατέκτησαν το FA Amateur Cup με την Wealdstone το 1966. Ο δε Townsend κατέχει ως σήμερα το ρεκόρ συμμετοχών της ομάδας με 514 ματς. Υπήρξε 32 φορές διεθνής με την ερασιτεχνική εθνική Αγγλίας και σε μια συνέντευξή του το 2018 ακόμα θυμόταν την απογοήτευση που ένιωσε “in the infamous Greek tragedy of 1964”. Να πώς έμειναν τα γεγονότα στη μνήμη του:

“That was one of the big disappointments of my career. Hughie (Lindsay) had been involved in the 1960 Olympic finals, when Great Britain were knocked out by a terrific Brazil side, and myself, Hughie and our Wealdstone centre-back Johnny Ashworth were all in the GB side that came so close to qualifying for Tokyo. We faced Greece in a play-off semi-final over two legs - we beat them 2-1 at Chelsea’s Stamford Bridge in front of a big crowd, and then there were over 30,000 at the second leg in Athens. It was hostile. It was 1-1 with 15 minutes to go but then the referee gifted them two penalties ... we went on the attack but they caught us on the break and added two more to end up 5-3 winners on aggregate.

But the real drama was the following week when it was discovered they had fielded SIX players who weren’t even eligible to play! The Olympic committee kicked them out, leaving us free to face Czechoslovakia in the playoff final. But the timescale was now too tight, after Greece’s appeal, to fit in our matches so the Czechs were allowed a walkover to reach the finals. So frustrating!”

Θυμόταν λάθος πως τα δυο πέναλτι δόθηκαν μετά από τη δική τους ισοφάριση. Το πρώτο είχε δοθεί στο α΄ ημίχρονο και κατέληξε άουτ. Το ενδιαφέρον κομμάτι είναι η κάπως διαφορετική εκδοχή που δίνει για τον αποκλεισμό. Λέει πως η ΔΟΕ ανακάλυψε ότι έξι Έλληνες δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής και απέκλεισε την Ελλάδα, δίνοντας στην Βρετανία το δικαίωμα να παίξει με την Τσεχοσλοβακία αλλά δεν υπήρχαν χρονικά περιθώρια.

Ο εκλέκτορας Κλεάνθης Μαρόπουλος συγχαίρει τον Στάθη Μαυρίδη

 

Οι Έλληνες

Όπως και νάχει, η νίκη συνέβη, ήταν σημαντική, έδωσε μεγάλη χαρά στους δικούς μας που κι αυτοί δεν είχαν πολλές διεθνείς εμπειρίες. Εκτός από το παιχνίδι, χάρηκαν και το ταξίδι. Στις συνεντεύξεις τους αναφέρονταν στην δεξίωση της αγγλικής ομοσπονδίας, στο γεύμα που τους παρέθεσε ο εφοπλιστής Λαιμός και στο νάιτ-κλαμπ που τους πήγαν μετά το ματς Έλληνες φοιτητές του Λονδίνου.

Εκτός από τους Μ. Παπαϊωάννου, Τ. Οικονομόπουλο (1943-2025), Ν. Χρηστίδη, Γιάννη Γκαϊτατζή, Χρ. Ζαντέρογλου (1940-2023), που αγωνίστηκαν για λίγα ή πολλά χρόνια με την Εθνική ομάδα, οι υπόλοιποι κλήθηκαν ελάχιστες φορές, συνήθως σε αδιάφορα φιλικά ματς ή και καθόλου.

Ο Βαγγέλης Πασχάλης δεν κλήθηκε άλλη φορά. Είχε παίξει ως αλλαγή και σε ένα φιλικό με την Πολωνία το 1963. Υπεράσπισε για πολλά χρόνια την εστία του Απόλλωνα κι αργότερα δημιούργησε τη βιομηχανία «Βούτυρο Κερκύρας». Παρόμοια αγωνιστική πορεία είχαν και οι άλλοι του Απόλλωνα. Οι Βασίλης Κυριακού και Δημήτρης Τακτικός έπαιξαν μόνο στο ματς με την Αιθιοπία ενώ ο Δημήτρης Σκόρδας δεν κλήθηκε ξανά. Αντίθετα ο Τάσος Βασιλείου που συνέχισε στην ΑΕΚ έπαιξε δέκα φορές στην Εθνική.

Στάθης Μαυρίδης, Μίμης Παπαϊωάννου

Ελάχιστες διεθνείς συμμετοχές, λιγότερες από δέκα, είχαν κι άλλοι παίκτες από ομάδες του ΠΟΚ: Φραγκίσκος Σούρπης, Γιάννης Κομιανίδης (1938-2015), Σπύρος Πομώνης (1944-2020), Στέλιος Σκευοφύλακας (1939-2009), Αριστείδης Παπάζογλου (ο οποίος ασθένησε βέβαια το 1967).

Από τους υπόλοιπους πρωτευουσιάνους οι: Στάθης Μαυρίδης, Παναγιώτης Βεντούρης (1943-2002), Ανδρέας Αντωνάτος (1938-2023) αγωνίστηκαν σε ένα ή δυο ακόμα φιλικούς αγώνες της Εθνικής, ενώ ο Νίκος Σιδέρης (1945-2022) σε κανέναν.

Οι επαρχιώτες Γιάννης Χριστοφορίδης (1941-2020), Γ. Κεφαλίδης, Κυρ. Μυταριώτης, Σάββας Τσοκαταρίδης (1941-2024), Βασίλης Ψηφίδης δεν κλήθηκαν άλλη φορά. Ενώ οι Χρ. Καμπουρλάζος (1938-2019), Νίκος Λιάρος έπαιξαν μόνο στο ματς με την Αιθιοπία. Οι Καμπουρλάζος και Ψήφιδης κάποια στιγμή άφησαν τον Άρη κι αναζήτησαν ποδοσφαιρική και οικονομική διέξοδο σε ομογενειακές ομάδες των ΗΠΑ. Ο Ψηφίδης έπαιξε και στο NASL με τους Houston Stars και τους Dallas Tornado.

Κάπου εδώ ολοκληρώνεται αυτό το ταξίδι στο χρόνο. Η ποδοσφαιρική ολυμπιακή περιπέτεια του 1964 περιείχε όλα όσα χαρακτηρίζουν την νεοελληνική πραγματικότητα: το θρίαμβο, την αγωνιστικότητα, το πάθος, την κουτοπονηριά, τη διχόνοια και την πίκρα για το χυμένο γάλα.

 

Θ. Μπελίτσος, 10.4.2025

 

Η απόδοση των παικτών σε παρένθεση

 

Πηγές

Αρχείο Στάθη Μαυρίδη (φωτογραφίες).

Ανδρέα Μπόμη, «Γκολ 2000. Ένας αιώνας ποδόσφαιρο».

Εφημερίδες: Αθλητική Ηχώ, Ελευθερία, Έθνος.

Βικιπαίδεια ελληνική και αγγλική, διάφορα λήμματα.

Graham Smith, “The big interview: Charlie Townsend”, wfchistory.com, 2018.

“Alf D'Arcy”, reckless-guide-to-barnet.blogspot.com, 2014/03

“Hendon Green & Gold 9 - Jimmy Quail”, hendonfc.net.

“Peter Buchanan. Spiders Legend“, queensparkfc.co.uk, 25.11.2022.

“John Martin (1958/59 - 1970/71)”, ‘www.historicaldons.com’.

“Roy Law (1958/59 - 1971/72)”, ‘www.historicaldons.com’.

Αθλόμετρο, 21.7.2011 ‘http://athlometro.blogspot.com/2011/07/blog-post_21.html’