Έλληνες προπονητές στους τελικούς Κυπέλλου

 

Απ. Μάντζιος, Χρ. Κόντης. Πρώην συμπαίκτες στον Πανιώνιο, αντίπαλοι στον φετινό τελικό

 

Με αφορμή την παρουσία του Άκη Μάντζιου και του Χρήστου Κόντη στον φετινό τελικό του Κυπέλλου Ελλάδος, έκανα μια αναδρομή σε ανάλογες περιπτώσεις του παρελθόντος καθώς και στους κυπελλούχους Έλληνες προπονητές.

 

Οι 16 τελικοί με διπλή παρουσία Ελλήνων προπονητών

Η διπλή παρουσία Ελλήνων στον πάγκο των φιναλίστ του Κυπέλλου συνιστά ένα αρκετά σπάνιο γεγονός. Είχε να συμβεί δέκα χρόνια, από το 2014 όταν βρέθηκαν αντίπαλοι ο Γιάννης Αναστασίου (ΠΑΟ) με τον Γ.Χ. Γεωργιάδη (ΠΑΟΚ). Αλλά ούτε πιο παλιά συνέβαινε συχνά. Για να βρούμε ανάλογη περίπτωση πρέπει να πάμε πίσω στο 2003 με τους Αναστασιάδη (ΠΑΟΚ) και Φοιρό (Άρης), μετά στο 1998 (Εμβολιάδης, Δανιήλ) και πιο παλιά στο 1982 (Λ. Πετρόπουλος, Αντ. Γεωργιάδης). Δηλαδή με την φετινή περίπτωση, μόλις πέντε φορές σε τέσσερις δεκαετίες υπήρξε διπλή ελληνική παρουσία στους πάγκους των φιναλίστ. Ακόμα κι αν υπολογίσουμε ως Έλληνες τους Μπάγιεβιτς και Ρότσα, η λίστα δεν μεγαλώνει πολύ. Μόλις έξι ακόμα περιπτώσεις υπάρχουν. Θα νόμιζε κανείς πως παλιότερα είχαμε πιο πολλές διπλές ελληνικές παρουσίες προπονητών σε τελικούς αλλά αυτό δεν ισχύει. Πάντοτε υπήρχε μια ξενομανία στις ομάδες που ήθελαν να ξεχωρίσουν.

Στον πρώτο τελικό του Κυπέλλου Ελλάδος το 1932 (ΑΕΚ-Άρης 5-3), ο φιναλίστ Άρης Θεσσαλονίκης είχε προπονητή τον Valère de Besveconny ή Valerian Bezveconnîi ή M. Valère ή Valer-Bey (1896-1964), πρώην προπονητή της Εθνικής Αιγύπτου, με τον οποίο το ίδιο έτος ο Άρης κατέκτησε το πρωτάθλημα. Στην Ελλάδα ήρθε ως Τσέχος με το όνομα «ντε Βαλέρ» αλλά ήταν κοσμοπολίτης απροσδιόριστης εθνικότητας. Γεννήθηκε στo Κισινάου της τσαρικής Ρωσίας (νυν Μολδαβίας). Μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων περιπλανήθηκε δουλεύοντας ως προπονητής ή διαιτητής, αν και ήταν νομικός(!), στην Πράγα, στο Κάιρο, στη Γαλλία, στην Ελβετία, με διάφορες παραλλαγές του ονόματός του σε κάθε τόπο. Καταστάλαξε στην Αργεντινή το 1939, όπου διετέλεσε για λίγους μήνες προπονητής της Μπόκα Τζούνιορς κι εγκαταστάθηκε μόνιμα δουλεύοντας κυρίως ως δάσκαλος χορού! «Μάθε τέχνη κι άστηνε», όπως λένε ή αλλιώς «ό,τι δηλώσεις, είσαι».

 

Ο γυρολόγος Kopriva ή Κοψίβα, επί το ελληνικότερον, πέρασε κι από τον Ηρακλή Πύργου!

 

Την επόμενη χρονιά (1933) ξένους προπονητές είχαν και οι δύο φιναλίστ του Κυπέλλου, ο Εθνικός και ο Άρης. Προπονητής του κυπελλούχου Εθνικού ήταν ο Τσεχοσλοβάκος Jan Kopřiva (1894-1977) ή Γιαν Κοψίβα, όπως καθιερώθηκε να αποκαλείται στην Ελλάδα, ο οποίος έγινε ο πρώτος αλλοδαπός κόουτς που κατέκτησε το Κύπελλο Ελλάδος. Ο δε φιναλίστ Άρης αγωνίστηκε υπό τις οδηγίες του Ούγγρου Gyula Antal (1888-1963). Ο Kopriva είχε έρθει με περγαμηνές στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής ήταν: «εις εκ των αρίστων παικτών της Τσεχοσλοβακίας και ειδικός προπονητής των ποδοσφαιρικών ομάδων...» και «έχει προπονήσει επί 18 μήνας κατά τα έτη 1925 και 1926 την περίφημον ομάδα της Ισπανίας Φ.Σ. Μπαρσελόνα, ένθα παίζει ως τερματοφύλαξ ο διάσημος Ζαμόρρα». Δούλεψε στον Ολυμπιακό (1927-1930), στην Εθνική ομάδα (1929-30), στον Ηρακλή Πύργου (1930-31), στον Εθνικό (1932-33) και ξανά στον Ολυμπιακό τις σεζόν 1933-34 και 1936-37.

Μόλις το 1939 έχουμε τον πρώτο καθ’ ολοκληρίαν ελληνικό τελικό σε παίκτες, προπονητές και διαιτητή: ΑΕΚ-ΠΑΟΚ 2-1, αν και δεν είναι γνωστό το όνομα του προπονητή του ΠΑΟΚ, που μάλλον ήταν κάποιος βετεράνος της ομάδας. Αμιγής ελληνικός ήταν και ο τελικός του 1940: ΠΑΟ-Άρης 3-1.

Μεταπολεμικά υπήρξαν κι άλλες περιπτώσεις αλλά όχι πολλές. Συνολικά στις 82 διοργανώσεις κυπέλλου μέχρι και φέτος, μόνο σε 16 τελικούς είχαμε διπλή ελληνική προπονητική παρουσία, αν και σε δύο δεν γνωρίζουμε το όνομα του ενός εκ των δύο κόουτς. Με ευρεία ερμηνεία της ελληνικότητας, στους 16 μπορούμε να προσθέσουμε άλλους έξι, στους οποίους μετείχαν οι «Έλληνες» Μπάγιεβιτς και Ρότσα. Οι 16+6 περιπτώσεις παρατίθενται στους δύο επόμενους πίνακες.

Τελικός 2014: Γιάννης Αναστασίου v/s Γ.Χ. Γεωργιάδη

 

Δυο Έλληνες προπονητές στον τελικό
1	2024	Άκης Μάντζιος (Άρης)	Χρήστος Κόντης (ΠΑΟ)
	Έτος	Κυπελλούχος	Φιναλίστ
2	2014	Γιάννης Αναστασίου (ΠΑΟ)	Γιώργος Χ. Γεωργιάδης (ΠΑΟΚ)
3	2003	Άγγελος Αναστασιάδης (ΠΑΟΚ)	Γιώργος Φοιρός (Άρης)
4	1998	Χρήστος Εμβολιάδης (Πανιώνιος)	Βασίλης Δανιήλ (ΠΑΟ)
5	1982	Λάκης Πετρόπουλος (ΠΑΟ)	Αντώνης Γεωργιάδης (Λάρισα)
6	1980	Σάββας Βασιλειάδης (Καστοριά)	Κώστας Καραπατής (Ηρακλής)
7	1979	Πάνος Μάρκοβιτς (Πανιώνιος)	Ανδρέας Σταματιάδης (ΑΕΚ)
8	1975	Γιώργος Δαρίβας (ΟΣΦΠ)	Βαγγέλης Πανάκης (ΠΑΟ)
9	1969	Λάκης Πετρόπουλος (ΠΑΟ)	Θανάσης Μπέμπης (ΟΣΦΠ)
10	1968	Σούλης Κίνλεϊ (ΟΣΦΠ)	Γαβρ. Γαζής, Οδ. Τσούτσος (ΠΑΟ)
11	1956	Κώστας Νεγρεπόντης (ΑΕΚ)	Βαγγ. κ΄ Γιάννης Χέλμης (ΟΣΦΠ)
12	1954	Βαγγ. κ΄ Γιάννης Χέλμης (ΟΣΦΠ)	Πάνος Μάρκοβιτς (Δόξα)
13	1952	Βαγγ. κ΄ Γιάννης Χέλμης (ΟΣΦΠ)	Κώστας Νεγρεπόντης (Πανιώνιος)
14	1947	Θέμος Ασδέρης (ΟΣΦΠ)	[;] (Ηρακλής)
15	1940	Δημήτρης Δημητριάδης (ΠΑΟ)	Κώστας Βικελίδης (Άρης)
16	1939	Κώστας Νεγρεπόντης (ΑΕΚ)	[;] (ΠΑΟΚ)

Ντούσαν v/s Ρότσα. Αντίπαλοι σε τρεις τελικούς: 1994, 1995, 1999

 

Μπάγεβιτς v/s Ρότσα ή Ελλήνων
	Έτος	Κυπελλούχος	Φιναλίστ
1	2005	Ντούσαν Μπάγεβιτς (ΟΣΦΠ)	Γιώργος Χατζάρας (Άρης)
2	2001	Ντούσαν Μπάγεβιτς (ΠΑΟΚ)	Τάκης Λεμονής (ΟΣΦΠ)
3	1999	Ντούσαν Μπάγεβιτς (ΟΣΦΠ)	Χουάν Ραμόν Ρότσα (ΠΑΟ)
4	1996	Ντούσαν Μπάγεβιτς (ΑΕΚ)	Γιάννης Παθιακάκης (Απόλλων)
5	1995	Χουάν Ραμόν Ρότσα (ΠΑΟ)	Ντούσαν Μπάγεβιτς (ΑΕΚ)
6	1994	Χουάν Ραμόν Ρότσα (ΠΑΟ)	Ντούσαν Μπάγεβιτς (ΑΕΚ)

 

Τελικός 2003: Άγγ. Αναστασιάδης v/s Γ. Φοιρού

 

Αντίπαλοι από την ίδια χώρα

Παρά το ό,τι η πλειονότητα των κόουτς που κάθισαν στον πάγκο των φιναλίστ ήταν αλλοδαποί, η μοναδική φορά που προέρχονταν από την ίδια χώρα ήταν το 1989. Τότε κοντραρίστηκαν οι Σουηδοί Γκ. Μπένγκτσον (ΠΑΟ) και Μπο Γιόχανσον (Πανιωνίου). Μια ακόμα περίπτωση προέκυψε το 1993 μεταξύ των τότε Γιουγκοσλάβων Όσιμ (ΠΑΟ) και Λ. Πέτροβις (ΟΣΦΠ), στο μεταίχμιο της διάλυσης της γειτονικής χώρας, μετά από την οποία ο μεν Όσιμ πολιτογραφήθηκε Βόσνιος ο δε Πέτροβις Σέρβος.

 

Τελικός 1989: Δυο Σουηδοί στους αντίπαλους πάγκους. Μπένγκτσον v/s Γιόχανσον

Ομοεθνείς προπονητές στον τελικό
Έτος	Κυπελλούχος	Φιναλίστ	Χώρα
1989	Gunder Bengtsson (ΠΑΟ)	Bo Johansson (Πανιώνιος)	Σουηδία
1993	Ivica Osim (ΠΑΟ)	Ljupko Petrović (ΟΣΦΠ)	Γιουγκοσλαβία

 

Τελικός 1998: Χρ. Εμβολιάδης v/s Βασ. Δανιήλ

Οι Έλληνες κυπελλούχοι προπονητές

 Στην 82χρονη ιστορία του Κυπέλλου μόλις 29 φορές η νικήτρια ομάδα είχε γηγενή προπονητή ή 35 αν συνυπολογίσουμε τις κατακτήσεις του Ντούσαν και του Ρότσα. Σε 15 τελικούς έτσι κι αλλιώς οι δυο φιναλίστ είχαν Έλληνες κόουτς. Σε άλλους 14 ο γηγενής επικράτησε αλλοδαπού αντιπάλου. Με τη φετινή διπλή ελληνική παρουσία άλλος ένας εκ των Μάντζιου και Κόντη θα στεφθεί κυπελλούχος, ανεβάζοντας σε 30 τη σχετική λίστα. Και πάλι όμως, η αναλογία Ελλήνων/αλλοδαπών συνεχίζει να είναι αρνητική για τους Έλληνες κυπελλούχους κόουτς.

Η προηγούμενη κατάκτηση Κυπέλλου από Έλληνα συνέβη πριν από οκτώ σεζόν, το 2016, με νικητή τον Στέλιο Μανωλά της ΑΕΚ. Πιο πριν, και στη διάρκεια του 21ου αιώνα, υπήρξαν μόνο άλλοι τέσσερις: Αναστασίου, Νιόπλιας, Δώνης, Αναστασιάδης, δηλαδή με τον αναμενόμενο φετινό νικητή μόλις έξι συνολικά. Τις πιο παλιές δεκαετίες η συχνότητα των γηγενών τροπαιούχων αυξάνει, όπως φαίνεται στον επόμενο πίνακα όπου καταγράψαμε όλους τους Έλληνες κυπελλούχους. Είναι 22 συνολικά, διότι κάποιοι υπήρξαν πολυνίκεις, όπως θα αναφέρουμε στη συνέχεια.

 

Κυπελλούχος 2016: Στέλιος Μανωλάς

 

Έλληνες κυπελλούχοι προπονητές
	Έτος	Προπονητής	Ομάδα
1	2024	Απ. Μάντζιος ή Χρ. Κόντης	-
2	2016	Στέλιος Μανωλάς	ΑΕΚ
3	2014	Γιάννης Αναστασίου	ΠΑΟ
4	2010	Νίκος Νιόπλιας	ΠΑΟ
5	2007	Γιώργος Δώνης	Λάρισα
6	2003	Άγγελος Αναστασιάδης	ΠΑΟΚ
7	2000	Γιάννης Παθιακάκης	ΑΕΚ
8	1998	Χρήστος Εμβολιάδης	Πανιώνιος
9	1997	Πέτρος Ραβούσης	ΑΕΚ
10	1991	Βασίλης Δανιήλ	ΠΑΟ
11	1982	Λάκης Πετρόπουλος	ΠΑΟ
12	1980	Σάββας Βασιλειάδης	Καστοριά
13	1979	Πάνος Μάρκοβιτς	Πανιώνιος
14	1975	Γιώργος Δαρίβας	ΟΣΦΠ
15	1973	Λάκης Πετρόπουλος	ΟΣΦΠ
16	1971	Γιώργος Δαρίβας	ΟΣΦΠ
17	1969	Λάκης Πετρόπουλος	ΠΑΟ
18	1968	Σούλης Κίνλεϊ	ΟΣΦΠ
19	1966*	Τρύφων Τζανετής*	ΑΕΚ
20	1963	Γιάννης Χέλμης	ΟΣΦΠ
21	1956	Κώστας Νεγρεπόντης	ΑΕΚ
22	1954	Βαγγέλης κ΄ Γιάννης Χέλμης	ΟΣΦΠ
23	1953	Βαγγέλης κ΄ Γιάννης Χέλμης	ΟΣΦΠ
24	1952	Βαγγέλης κ΄ Γιάννης Χέλμης	ΟΣΦΠ
25	1951	Βαγγέλης κ΄ Γιάννης Χέλμης	ΟΣΦΠ
26	1948	Αντώνης Μηγιάκης	ΠΑΟ
27	1947	Θέμος Ασδέρης	ΟΣΦΠ
28	1940	Δημήτρης Δημητριάδης	ΠΑΟ
29	1939	Κώστας Νεγρεπόντης	ΑΕΚ
30	1932	Θέμος Ασδέρης	ΑΕΚ

*Το 1966 δεν διεξήχθη ο τελικός. Η ΑΕΚ πήρε το κύπελλο χωρίς αγώνα.

 

Γιάννης Χέλμης, πολυνίκης με 5 κύπελλα!

Οι πολυνίκεις προπονητές του Κυπέλλου

Όπως ανέφερα, 22 Έλληνες προπονητές κατέκτησαν το Κύπελλο σε 29 τελικούς (30 με τον φετινό). Είναι 22, διότι κάποιοι το κατάφεραν περισσότερες φορές από μία. Πολυνίκης είναι ο Γιάννης Χέλμης (1912-1980) με πέντε τρόπαια, όλα με τον Ολυμπιακό, τα τέσσερα από τα οποία κατέκτησαν από κοινού με τον αδερφό του Βαγγέλη Χέλμη (1910-1980) ως συμπροπονητές. Τέσσερα κύπελλα έχει κι ο Μπάγιεβιτς, με τρεις διαφορετικές ομάδες, ο μόνος που έχει καταφέρει κάτι τέτοιο. Ακολουθεί ο Λάκης Πετρόπουλος με τρία κύπελλα, όπως κι ο Άγγλος Λες Σάννον (1926-2007). Οι Δαρίβας, Νεγρεπόντης, Ασδέρης και Ρότσα έχουν από δυο. Άλλοι 15 Έλληνες έχουν από μία κατάκτηση· ένας 16ος θα αναδειχθεί φέτος.

Στον πίνακα με τους πολυνίκεις κυπελλούχους που ακολουθεί προσθέσαμε και τους αλλοδαπούς, μιας και αποτελούν μια σημαντική παράμετρο στην ιστορία της διοργάνωσης.

 

Οι Λάκης Πετρόπουλος, Λες Σάννον πήραν τρία κύπελλα με δυο διαφορετικές ομάδες

Πολυνίκεις κυπελλούχοι προπονητές
Τίτλοι	Προπονητής	Ομάδα (έτη)
5	Γιάννης Χέλμης	ΟΣΦΠ (1951, 1952, 1953, 1954, 1963)
4	Βαγγέλης Χέλμης	ΟΣΦΠ (1951, 1952, 1953, 1954)
4	Ντούσαν Μπάγιεβιτς	ΑΕΚ (1996), ΟΣΦΠ (1999, 2005), ΠΑΟΚ (2001)
3	Λάκης Πετρόπουλος	ΠΑΟ (1969, 1982), ΟΣΦΠ (1973)
3	Les Shannon (ΑΓΓ)	ΠΑΟΚ (1972, 1974), Ηρακλής (1976)
2	Θέμος Ασδέρης	ΑΕΚ (1932), ΟΣΦΠ (1947)
2	Jack Beby (ΑΓΓ)	ΑΕΚ (1949, 1950)
2	Κώστας Νεγρεπόντης	ΑΕΚ (1939, 1956),
2	Bruno Vale (ΙΤΑ)	ΟΣΦΠ (1959, 1960)
2	Γιώργος Δαρίβας	ΟΣΦΠ (1971, 1975)
2	Kazimierz Górski (ΠΟΛ)	ΠΑΟ (1977, 1981)
2	Gunder Bengtsson (ΣΟΥ)	ΠΑΟ (1988, 1989)
2	Χουάν Ραμόν Ρότσα	ΠΑΟ (1994, 1995)
2	Ernesto Valverde (ΙΣΠ)	Ολυμπιακός (2009, 2012)
2	Răzvan Lucescu (ΡΟΥ)	ΠΑΟΚ (2018, 2019)

 

Θ. Μπελίτσος, 22.5.2024.